Pistill: Þetta er kærleikurinn: Ekki að við elskuðum Guð heldur að hann elskaði okkur og sendi son sinn til að vera friðþæging fyrir syndir okkar. Þið elskuðu, fyrst Guð hefur elskað okkur svo mikið þá ber okkur einnig að elska hvert annað. Enginn hefur nokkurn tíma séð Guð. Ef við elskum hvert annað þá er Guð í okkur og kærleikur hans er fullkomnaður í okkur. Guð hefur gefið okkur anda sinn og þannig vitum við að við erum í honum og hann í okkur. Við höfum séð og vitnum að faðirinn hefur sent soninn til að vera frelsari heimsins. Hver sem játar að Jesús sé sonur Guðs, í honum er Guð stöðugur og hann í Guði. Við þekkjum kærleikann, sem Guð hefur á okkur, og trúum á hann. Guð er kærleikur og sá sem er stöðugur í kærleikanum er stöðugur í Guði og Guð er stöðugur í honum. (1Jóh 4.10-16)
Náð sé með ykkur og friður frá Guði föður og Drottni, Jesú Kristi. Amen.
Sagan segir að á sínum tíma hafi Guðleysisráð Sovétríkjanna sálugu komið saman til fundar. Fundarmönnum var mikið niðri fyrir og raunar í öngum sínum, því aðgerðir þeirra voru ekki að skila þeim árangri sem vænst var. Hvernig sem þeir reyndu að berja niður kristindóminn þá virtist það ekki hafa nein áhrif. Prestar höfðu verið fangelsaðir og sendir í gúlagið og kirkjur teknar herskildi og breytt í kartöflugeymslur, en allt kom fyrir ekki. Fólk hélt áfram að trúa, hélt áfram að biðja, hélt áfram að koma saman í Jesú nafni í tilbeiðslu og bænagjörð. Hvað áttu þeir til bragðs að taka? Hvað var eiginlega til ráða? – Niðurstaðan var sú að sennilega væri skynsamlegast að senda menn til Svíþjóðar … til að komast að því hvernig þeir fóru að þessu.
Sagan er ábyggilega haugalygi, en það skiptir ekki máli … sannleikurinn í henni er djúpur og mikill fyrir því.
Þörfin fyrir Guð
Það er kannski engin tilviljun að í velferðar- og velmegunarsamfélögum virðist almenn trúariðkun einna helst eiga undir högg að sækja. Kirkjum á slíkum stöðum hættir til að verða latar og værukærar. Eldmóðurinn sem þarf til að halda lífi í voninni um bætt og betra hlutskipti – um Guðs ríki mitt á meðal okkar – nærist á þörfinni fyrir bætt og betra hlutskipti. Þar sem sú þörf er ekki mikil, þar sem allur þorri almennings býr ekki við fátækt og kúgun, virðist vera minni þörf fyrir Guð. Þar sem vonin er alltaf handan við hornið, þar sem bágt ástand er tímabundið og hægt að vinna sig út úr því, þar sem stjórnvöld leggja ekki allt kapp á að viðhalda vonleysi og draga kjark úr fólki til að verja völd sín, þar sem þú getur brett upp ermar og reddað þér eða í versta falli fengið þá félagslegu aðstoð sem þú átt rétt á til að bjarga þér … til hvers að biðja Guð um hjálp? Þar sem þú ert sjálfur við stjórnvölinn á lífi þínu og allt gengur bærilega … til hvers að lúta handleiðslu æðri máttar?
En jafnvel þar … stendur manneskjan með reglulegu millibili frammi fyrir vanmætti sínum.
Í slíkum samfélögum missir fólk líka tökin á lífi sínu, hvort sem það er í víti fíknar eða annarra sjúkdóma eða bara í sjálfselsku, eigingirni og tillitsleysi sem smám saman rústar ekki bara virðingu annarra fyrir þeim heldur þeirra eigin sjálfsvirðingu. Í slíkum samfélögum eru einstaklingar sem horfa í spegilinn á laugardags- eða sunnudagsmorgni og sjá manneskju sem þeir fyrirlíta, manneskju sem er einmitt ekki persónan sem þeir ætluðu að verða.
Í slíkum samfélögum er kannski minni þörf til að biðja: „Til komi þitt ríki – þar sem réttlæti og jöfnuður ríkir.“ En þar er alveg jafnmikil þörf til að biðja: „Verði þinn vilji – ekki minn sem leitt hefur mig á algjörar villigötur í lífi mínu.“
Ranglæti heimsins
En svo er til ranglæti sem ekki er af manna völdum og það fer ekki í manngreinarálit. Því er sama hvort þú býrð í Svíþjóð eða Sómalíu, í Súdan eða Grímsnesinu.
Um þessar mundir gengur mikill reiðilestur breska leikarans og sjónvarpsmannsins Stephens Frys ljósum logum á samfélagsmiðlum. Aðspurður um hvað hann myndi segja við Guð ef hann hitti hann svarar Fry:
„Beinkrabbamein í börnum, hvernig stendur á því? Hvernig vogarðu þér? Hvernig vogarðu þér að skapa heim þar sem svona mikið er um eymd sem er ekki okkar sök? Það er ranglátt og illgjarnt. Hvernig get ég borið virðingu fyrir kenjóttum, meinfýsnum og heimskum Guði sem skapar veröld sem er full af ranglæti og þjáningu?“
Þessi orð féllu í sjónvarpsviðtali fyrir tveim árum og vöktu athygli. Athyglin sem þau vöktu komu Fry á óvart að hans eigin sögn. Hann sagðist aðeins hafa verið að enduróma orð heimspekingsins Bertrands Russells og annarra sem sagt hafa hið sama allt aftur til daga Forngrikkja.
Það er rétt hjá Stephen Fry að hann var aðeins að bergmála hugsanir þessara manna. Reyndar má bæta því við að hann var líka að bergmála hugsanir höfunda Jobsbókar og allmargra Davíðssálma. Hann var að færa í orð hugsanir flestra sæmilegra skynsamra, hugsandi manna, trúaðra sem trúlausra, frá upphafi tíma.
Það þarf ekki að breyta inntakinu í orðum Stephens Frys til að fullyrða að hann hafi verið að vitna í heilaga ritningu:
„Saklausum og óguðlegum tortímir hann. Þegar svipan deyðir óvænt hæðir hann angist hinna saklausu. Falli land guðlausum í greipar byrgir hann augu dómaranna. Ef ekki hann, hver þá?“ (Job 9.22b-24)
segir Job um Guð. Við Guð segir hann:
„Er það þér ávinningur að beita ofbeldi, að hafna verki handa þinna og láta ljós skína yfir ráðabrugg guðlausra?“ (Job 10.3)
Það er nefnilega furðu lífsseigur misskilningur, ekki síst meðal harðkjarna trúleysingja, að efinn og trúin eigi enga samleið, að trúað fólk þekki ekki efann, að til að trúa verði að fórna gagnrýnni, sjálfstæðri hugsun og elta bókstafinn í blindni. En það er ekki þannig.
Glíman við efann er hluti af trúarþroska og trúarreynslu hvers manns – eins og fjölmargir textar Biblíunnar eru svo glöggt dæmi um.
Fáar bænir eru eins einlægar og steyttur hnefi til himins.
Viðbragðið
En hvernig eigum við að bregðast við þessu? Hvernig getum við trúað á Guð sem lætur börn fá krabbamein? Hvernig getum við trúað á Guð sem ryður snjóflóðum yfir þorp? Guð sem veldur hungursneyðum með þurrkum eða flóðum?
Við getum sagt sem svo – og það hefur verið sagt – að vegir Guðs séu órannsakanlegir, ranglætið sé hluti af ráðsályktun Guðs, þetta sé allt partur af stóra planinu sem okkur er ekki ætlað að skilja, það sé tilgangur með þjáningunni sem okkur er hulinn. Auk þess þá sé þjáningin afstæð sem hluti af hinni veraldlegu vídd tilverunnar en ekki þeirrar andlegu.
Þetta eru að mínum dómi ódýr og ófullnægjandi svör. Fyrir hinum þjáða er ekkert afstætt við þjáninguna. Og leiðtogi lífsins, Jesús Kristur, mætti þjáningunni aldrei með útskýringum eða réttlætingum – hvað þá aðdáun – heldur ávallt með huggun og líkn.
„Guð er kærleikur,“ segir í pistli dagsins. Og ekki bara það. Það er gengið lengra og fullyrt: „Ef við elskum hvert annað þá er Guð í okkur og kærleikur hans er fullkomnaður í okkur. … við erum í honum og hann í okkur.“
Heimurinn er óréttlátur. Það fer ekki á milli mála. Snjóflóð falla á þorp. Börn deyja úr sjúkdómum. Hungursneyðir geysa. Hvernig eigum við að bregðast við því?
Ég sé aðeins tvennt í stöðunni.
Annað er að setja undir sig hausinn og böðlast í gegn um þetta líf á hörkunni. Vona það besta, gefa ekki óþarfa höggstað á sér og passa sjálfan sig númer eitt, tvö og þrjú. En það er engin trygging fyrir því að maður verði ekki fyrir barðinu á ranglæti heimsins. Það minnkar kannski líkurnar á því eitthvað smávegis, en það auðveldar manni ekki að takast á við það þegar á reynir … reyndar er sennilegra að það geri manni það erfiðara.
Hitt viðbragðið er kærleikurinn. Guð. Að leitast við að fylgja Jesú Kristi og lifa samkvæmt orðum hans í guðspjalli dagsins: „Þetta býð ég yður, að þér elskið hvert annað.“ (Jóh 15.17) Að vera í Guði og hafa Guð í sér. Að muna að við erum öll í þessu saman, að passa hvert annað, bera hvert annars byrðar.
Það er jafnsennilegt að sorg og neyð vitji manns, en þegar það gerist er maður ekki einn. Maður hefur öxl að gráta á, faðm að falla í. Stuðning við að rísa á fætur á nýjan leik og halda áfram. Leiðsögn í gegn um þjáninguna.
Í ranglátum heimi er kærleikurinn nauðsynlegur. Segja má að það sé beinlínis þjáningin sem gerir Guð ómissandi.
Rétta spurningin
Jesús segir okkur aldrei af hverju heimurinn er ranglátur. Og þegar hann er spurður að því svarar hann ekki. Í níunda kafla Jóhannesarguðspjalls mætir Jesús manni sem hafði verið blindur frá fæðingu. Þar segir:
„Lærisveinar hans spurðu hann: „Rabbí, hvort hefur þessi maður syndgað eða foreldrar hans fyrst hann fæddist blindur?“ Jesús svaraði: „Hvorki er það af því að hann hafi syndgað eða foreldrar hans heldur til þess að verk Guðs verði opinber á honum.“ (Jóh 9.2-3)
Með öðrum orðum: Spurningin er röng. Ekki spyrja af hverju heimurinn er ranglátur. Við því getum við ekkert gert. Spurðu frekar: Hvers krefst sú staðreynd, að heimurinn er ranglátur, af mér sem manneskju?
Og þeirri spurningu svarar hann fyrir okkur:
Það krefst kærleika.
Það krefst Guðs í þér.
Dýrð sé Guði föður og syni og heilögum anda. Svo sem var í upphafi er og verður um aldir alda. Amen.
Prédikun flutt í Laugarneskirkju 14. maí 2017
Færðu inn athugasemd